Herlezen: Naar Merelbeke, een boek uit 1994 van Stefan Hertmans (lang voor het immense succes van Oorlog en terpentijn in 2013).
Het verhaal gaat over een jongen die in Vlaanderen opgroeit, graag alleen is in de natuur en een grote verbeeldingskracht heeft. Merelbeke is voor hem een droomplek:
“Bij die beek zat vaak, als het wat later op de middag werd, een merel te fluiten. Op een of andere manier werd ik gelukkig van dat geluid. En omdat ik mijn grootvader bij andere gelegenheden soms had horen zeggen dat hij naar Merelbeke moest, begon ik me die gemeente voor te stellen als het paradijs op aarde, zoiets als een plek waar de mooiste beek met duizend merels was.” (p. 57)
Naar Merelbeke gaat voorts over Pol de paling en Louis de sprekende parkiet, over valse lente en extase door muziek; het boek is tegelijk volks en poëtisch, en schitterend geschreven in Hertmans’ zintuiglijke stijl. De kern is jeugd en fantasie, wellicht goed samengevat in dit prachtige fragmentje. De hoofdpersoon heeft van zijn nonkel Doresta uit Rouen (de stad die in zijn recente roman De bekeerlinge ook een grote rol speelt) een cahier gekregen om op te schrijven wat hij meegemaakt heeft:
“Maar ik vatte het plan op in mijn cahier een verhaal neer te schrijven waarin ik dingen zou vertellen, precies zoals ze me overkomen waren, maar dat ik tegelijk die dingen ook zou vervalsen, versterken met verzinsels van allerlei aard, opdat niemand zou weten waar de dingen stonden die me echt pijn hadden gedaan.” (p. 110)
Kortverhaal van Ian McEwan, ter ere van zijn 70ste verjaardag in een klein boekje uitgegeven (slecht 34 pagina’s). Een pareltje over een schrijver die een manuscript van een vriend steelt.
Ook gratis online te lezen, dankzij The New Yorker. Inclusief audioversie voorgelezen door Ian McEwan zelf.
De Ideale Walter is een roman van tv-reporter Luc Haekens, ondermeer bekend van zijn reportages voor De Ideale Wereld op Canvas. Het is een luchtige satire op de televisiewereld, opgebouwd als een thriller, al krijgt de spanning nooit de bovenhand.
In het verhaal doet tv-tycoon Walter Molenaer alles om zijn commerciële tv-station van de ondergang te redden als er een concurrende zender van start gaat. Hij heeft zijn vaste clubje tv-makers dat nieuwe kijkcijferkanonnen moet ontwikkelen. Maar het succes ligt jaren achter hen, en de zogenaamde realityreeksen die ze bedenken hebben niks met de realiteit te maken: manipulatie is troef.
Luc Haekens verwerkt voortdurend verwijzingen naar bestaande tv-figuren, -programma’s en -zenders in zijn boek (benieuwd wat Wouter Vandenhaute van dit boek vindt; en de mensen achter Gert Late Night, Vier en Woestijnvis zullen wel even slikken) maar het blijven vrijblijvende suggesties; De Ideale Walter geeft vooral een entertainende inkijk in een groteske versie van het televisielandschap. Al is de kritiek op de uitwassen van de tv-wereld niet mis te verstaan: immoraliteit, bedrog, gewetenloze arrogantie en slechts één doel: hoge kijkcijfers halen om zo veel mogelijk geld binnen te rijven.
Eén keer verwijst Luc Haekens schertsend naar zichzelf. Walter Molenaer zegt:
“‘Geef mij dan maar De dolle wereld, daar kan ik echt om lachen.’ De dolle wereld is een satirisch magazine op ZEVEN, dat gelijktijdig met Lena live wordt uitgezonden en waar een sterreporter de Vlaming op een geniale manier voor het lapje houdt.” (p. 112)
Rue des Regrets is het prozadebuut van de Gentse ex-stadsdichter David Troch. Een collectie kleine pareltjes, van de oude man in de wachtkamer van de dokter in het eerste verhaal tot de bezetene op zijn fiets in het laatste. Tussenin: bijna allemaal mannelijke personages, vaak zijn ze zielig en alleen, op het marginale af. Hun relatie is voorbij, hun geliefde is dood of weggevlucht.
David Troch is een marionettenspeler die zijn personages alle richtingen uitslingert, gewoon om te zien wat er gaat gebeuren. Hij is bovendien een dichter, ook als hij proza schrijft, een man van het woord, terecht apetrots op zijn openingszinnen, met een donkere fascinatie voor relationele misbaksels en voor het cijfer honderdenzes.
Ik heb de kans gehad om van dit boek enkele verhalen in een vroege versie te kunnen lezen. Het eindresultaat is fascinerend en heerlijk om te consumeren in kleine dosissen.
Openingszin van het boek: “Sinds ik aan het krimpen ben, draag ik schoenen met hakjes.” (p. 9)
PS: David heeft ooit een verhaal geschreven over een pingpongballetje met een bewegingsstoornis maar dat heeft het boek niet gehaald.
Ik heb gesmuld. Ik heb de uren afgeteld tot ik kon stoppen met werken en voortlezen. Ik ben dan ook bewonderaar – zeg maar fan – van de Obama’s. Omwille van hun visie, hun werkkracht, hun consequente houding van leiderschap, optimisme en progressieve vooruitgang.
Becoming is de langverwachte autobiografie van Michelle Obama, de eerste zwarte first lady in de geschiedenis van de Verenigde Staten. Obama vertelt hoe ze als Michelle Robinson opgroeide in een klein appartementje in de South Side van Chicago en hoe ze op Princeton University één van de weinige zwarte vrouwelijke studenten was.
Het centrale thema van het boek is ras: hoe je als zwarte vrouw harder je best moet doen dan als, tja, blanke man. Een fragmentje over integratie op de universiteit:
“Ik begrijp dat het, als het over diversiteit op de campus gaat, ideaal zou zijn om iets te bereiken wat lijkt op wat vaak op de brochures staat: glimlachende studenten die in keurige, etnisch gemengde groepen werken en met elkaar omgaan. Maar nu er nog steeds meer witte studenten rondlopen op campussen van colleges, ligt de last van het assimileren grotendeels op de schouders van studenten uit de minderheden. In mijn ervaring is dat heel veel gevraagd.” (p. 93-94)
Na een derde van het boek leert Michelle als werknemer van een advocatenbureau de rechtenstudent Barack Obama kennen. Haar leven zou nooit meer hetzelfde zijn. Het levert het mooiste, wellicht meest indringende fragment van het boek op:
“Een senior partner vraagt of je mentor zou willen zijn van een nieuwe tijdelijke medewerker voor de zomer en het antwoord is: natuurlijk wil ik dat. Wat je nog moet leren begrijpen is de wijzigingskracht van een eenvoudig ja. Je weet niet dat, als er een memo komt waarin deze opdracht bevestigd wordt, een diepe en onzichtbare breuklijn in je leven is ontstaan, dat een houvast al is gaan loslaten. Naast je naam staat nog een naam, die van een of andere bekwame rechtenstudent die bezig is zijn eigen ladder te beklimmen. Net als jij is hij zwart en komt van Harvard. Meer dan dat weet je niet van hem – alleen zijn naam, en die is raar.” (p. 113)
Michelle Obama focust in haar boek vooral op het persoonlijke: het gaat over haar struggles als moeder en werkende vrouw, over de moeilijkheden om zwanger te geraken en de IVF-behandeling die een oplossing bood, over de relatietherapie die ze volgde samen met haar man toen het moeilijk ging. Het boek geeft zo een heel persoonlijke kijk in het leven van één van de beroemdste koppels op aarde.
Het laatste deel van Becoming gaat over haar tijd als First Lady in het Witte Huis, over de drukte, de politiek, de beveiliging, de alomtegenwoordige blik van pers en publiek, en over de vraag hoe je twee opgroeiende kinderen in zo’n situatie een min of meer normale opvoeding geeft.
Af en toe sluimert er wat politiek door het boek, maar niet veel. Opvolger Donald Trump krijgt er maar even van langs: ze noemt hem een vrouwenhater. Voor het politieke relaas is het wellicht wachten op het boek van echtgenoot en president Barack Obama in de loop van 2019.
Becoming is een heerlijk interessant boek dat gaat over de identiteit van de vrouw Michelle Robinson-Obama. Hoe ze als zwart meisje de kans kreeg om te studeren, die kans met beide handen greep en in het politieke centrum van de wereld terechtkwam. Ze vertelt hoe ze doelen stelt in haar leven, hoe ze werkt om die doelen te realiseren, maar ook over haar worsteling met haar rol als werkende moeder en echtgenote. Becoming is een inspirerend boek op heel veel vlakken. Een schitterende aanrader.
Ik heb het er warm van gekregen; ik heb ook onrustig op mijn stoel geschuifeld. Zangeres Hannelore Bedert heeft een knappe debuutroman geschreven: mooi, fijn en gevoelig. Het boek gaat over Lucia die opgegroeid is zonder moeder en zich als kind en als jonge vrouw door het leven moet zien te slaan. In het begin van het boek krijgt ze te horen dat haar vader gestorven is, en dan start een emotionele rollercoaster waarin haar leven dramatisch overhoop gehaald wordt.
Lam is een ontroerend boek dat uitstekend geschreven is en heerlijk leest. Een aanrader. Ik heb het boek gelezen als voorzitter van Metro’s Leesclub in november 2018.
Een fragmentje over de hond uit haar kindertijd:
Vic was een oude hond geworden sinds haar moeder weg was. Hij treurde en toen ze hem op een ochtend niet aan haar kamerdeur zag, waar hij altijd lag, wist ze dat hij dood was.
Ze vond hem achter in de tuin, opgerold onder de boom waar haar moeder altijd had zitten lezen.
Dit is een tekst van Michel Houellebecq over zijn filosofische leermeester Arthur Schopenhauer, met wie hij zijn niet bepaald optimistische wereldbeeld deelt. Het is een dun boekje waarin Houellebecq lange citaten van Schopenhauer ‘naar zich toe trekt’, met een soms prachtig, snoeihard resultaat. Zo is het genieten van het moment waarop Houellebecq een tekst van Schopenhauer over de natuur citeert en zegt: Ik wil hem graag speciaal opdragen aan de milieubeweging (p. 66):
“Toch maakt het simpele, overzichtelijke leven van de dieren beter duidelijk hoe nietig en vruchteloos het streven van de gehele verschijning is. De diversiteit in organisatie, de vernuftigheid van de middelen waardoor elk dier is aangepast aan zijn milieu en zijn prooi, staat hier in schril contrast met de afwezigheid van elk duurzaam einddoel; in plaats daarvan zien we alleen kortstondig behagen, vluchtig, door gebrek bepaald genot, veel en langdurig lijden, onafgebroken strijd, (…) gedrang, gebrek, nood en angst, gebrul en gejank, en dat gaat zo door in saecula saeculorum…” (citaat van Schopenhauer dus, p. 67)
Het boekje bevat ook de ongetwijfeld beste omschrijving van Houellebecqs eigen werk in vijf woorden: de tragedie van de banaliteit.
Michael Lewis moet de beste non-fictieschrijver van Amerika zijn. Hij slaagt erin elk moeilijk, oninteressant thema tot leven te brengen met als resultaat: pageturners over beursmanipulatie (Flash Boys), over de statistiek achter spelersprofielen in de baseballcompetitie (Moneyball), en over hoe we beslissingen nemen en voortdurend fouten maken (The Undoing Project). Zijn geheim: altijd vertrekken vanuit individuele verhalen van enkele hoofdrolspelers.
Eerlijk? Hij lijkt wat op Dan Brown, qua manier van schrijven én qua uiterlijk. Wat misschien geen compliment is. Soit.
Het nieuwe boek van Michael Lewis heet The Fifth Risk en gaat over enkele Amerikaanse overheidsinstellingen, hoe ongeveer niemand in Amerika echt goed weet waar die exact mee bezig zijn, omdat de structuur bijzonder ingewikkeld is, en omdat ze met véél, compleet uiteenlopende zaken bezig zijn. Wie helaas òòk geen idee heeft, is hun baas: de regering Trump. Het gevolg is een bedreiging van de nationale veiligheid. Dat legt Michael Lewis in dit boek uit in iets meer dan 200 bladzijden.
Deel 1 gaat helemaal over het Department of Energy, dat niet alleen verantwoordelijk is voor energie, maar ook voor de nucleaire veiligheid van het land. Verder schrijft Lewis over het Amerikaanse Ministerie van Landbouw, over het Department of Commerce, en over de National Oceanic and Atmospheric Administration (NOAA). Die laatste houdt via de National Weather Service ondermeer het weer in de gaten en waarschuwt de Amerikaanse bevolking als er stormen en tornado’s aankomen.
De overgang van de regering Obama naar de regering Trump werd door al deze overheidsinstellingen nauwkeurig voorbereid, om een vlotte overgang te garanderen. Maar op de dag dat de nieuwe administratie de zaak moest overnemen, kwam er niemand opdagen.
De regering Trump negeerde de voorbereidingen compleet. Volgens Lewis toonde ze nauwelijks interesse in de werking van de overheidsorganisaties, maar focuste ze uitsluitend op ondermeer ontkenning van de klimaatopwarming, schrapte ze budgetten waarvan ze geen idee hadden waarvoor ze dienen, met op lange termijn mogelijk catastrofale gevolgen voor de Amerikaanse bevolking.
Michael Lewis schrijft intelligent en ongelooflijk meeslepend, met steeds een grote fascinatie voor wat zich ver achter de dagelijkse nieuwsfeiten bevindt. Altijd geïnteresseerd in lange termijn, statistiek, waarheid achter schijn. Hij slaagt erin om mistoestanden bloot te leggen die verborgen blijven omdat de problematiek zo ingewikkeld is dat niemand er iets van snapt (Flash Boys), of omdat het probleem zich op lange termijn afspeelt (The Fifth Risk) en niet uit te drukken is in snelle antwoorden die volgende week alles oplossen.
The Fifth Risk is – alweer – fascinerende lectuur, en gaat centraal over het functioneren van de overheid. Over hoe de overheid systematisch onderschat en gekleineerd wordt, en het bestaan ervan enkel opvalt als er iets misloopt. Een ode aan de overheid dus, maar dan geschreven door wellicht de enige man op aarde die dergelijke materie boeiend kan maken.
Aanrader. Dit boek. En het hele oeuvre van Michael Lewis.
De antichrist: geschreven in 1888, maar een nog steeds plezierige en relevante scheldpartij op de katholieke kerk.
De antichrist is een vlammende aanklacht tegen het christendom in een tijd dat er van de neergang van de katholieke kerk zoals wij die vandaag zien, na flagrant machtsmisbruik en de georganiseerde bescherming van pedofiele priesters, nog lang geen sprake was. Nietzsche scheldt het christendom, zijn belijders en vooral zijn priesters de huid vol omdat hij geloof onzin en gevaarlijk bedrog vindt. Hij noemt christenen ondermeer vampieren, een lafhartige, verwijfde en suikerzoete bende (p. 95), en stiekeme gewormte (p. 94).
Over de inconsequenties van het christendom:
Niets is onchristelijker dan de kerkelijke onbeschaamdheden van een God als persoon, een ‘rijk Gods’ dat komen zal, een ‘rijk der hemelen’ in het hiernamaals, een ‘zoon Gods’ als tweede persoon van de Drie-eenheid. Dit alles staat (…) als een vlag op een modderschuit (p. 50)
Hij vindt de katholieke kerk bovendien het tegendeel van alles waar het christendom voor staat:
de Kerk, deze vorm van dodelijke vijandschap jegens elke eerlijkheid, elke verhevenheid van de ziel, elke geestelijke tucht, elke vrijmoedige en zachtaardige menselijkheid. (p. 53)
Nietzsche schreef De antichrist in 1888, maar de tekst is nog steeds relevant om te begrijpen hoe we vandaag leven. Wij zitten nog steeds met een ingebakken cultuur van aanvaarding, waarvan de verschrikkelijke uitwassen pas naar boven komen in een fenomeen als de metoo-beweging. Wij blijven als volk vechten tegen die aanvaardingscultuur. En Nietzsche beschrijft heel goed hoe die zich door het christendom in onze samenleving heeft genesteld.
Zijn conclusie:
Ik veroordeel het christendom (…) Voor mij is zij de opperst denkbare vorm van corruptie (…) De christelijke Kerk liet niets door haar verderf onaangeroerd, zij heeft van elke waarde een onwaarde, van elke waarheid een leugen, van elke eerlijkheid een vuig zielenroersel gemaakt. (p. 101, 102)
Ik las De Antichrist in oktober – november 2018 in Sils Maria. Daar bracht ik ook een bezoek aan het Nietzsche-Haus, waar de filosoof enkele zomers doorbracht en waar hij in 1888 De antichrist schreef.
Het verslag van mijn bezoek aan het Nietzsche-Haus in Sils Maria lees je hier.
Kijk, aflevering 10 van het éénmans-tijdschrift van de meester, Jeroen Brouwers, waarin hij kritieken, beschouwingen en kleine of grote stukken biografie verzamelt. Dit boekje is een ode aan zijn in 2006 overleden vriend en mentor Hans Roest, over wie hij vol liefde, bewondering en mededogen spreekt.
Hij was mijn beste, de allervertrouwdste, meest genereuze en royale vriend. Hij van zijn kant noemde mij ‘zijn erezoon’. (p. 17 en 18)
Hans Roest was chef van de lectuurredactie bij de Geïllustreerde Pers in Amsterdam toen Brouwers hem in 1962 leerde kennen. In belangrijke bijrollen: deels vergeten Nederlandse schrijvers en dichters: Hélène Swarth, Henriëtte Roland Holst, Gerrit Achterberg, een constante in het werk van Brouwers.
Samen met Laatste plicht verscheen ook een best of van de 10 afleveringen van Feuilletons.
