Eindelijk gelezen: het legendarische dagboek van Anne Frank: Het Achterhuis. Dagboekbrieven 12 juni 1942 – 1 augustus 1944.
Geschreven door het Joodse meisje Anne Frank, die samen met haar familie en kennissen moest onderduiken in een huis in Amsterdam tijdens de nazi-bezetting in de tweede wereldoorlog. Adres: Prinsengracht 263, Amsterdam:
“Rechts van de overloop ligt “het Achterhuis”. Geen mens zou vermoeden dat achter de simpele, grijsgeschilderde deur zoveel kamers schuilgaan.” (p. 28)
Anne Frank schrijft een dagboek in de vorm van brieven aan een fictieve vriendin Kitty. Ze vertelt twee jaar lang over het dagelijkse leven in het Achterhuis, over de ruzies tussen de huisgenoten, over haar opflakkerende gevoelens voor huisgenoot Peter, over de moeilijke relatie met haar moeder, over de bombardementen buiten. We krijgen een diepe en intieme inkijk in het leven van een meisje van 13-15 jaar. We voelen de onrust en de praktische moeilijkheden van schuilen in een bezette stad: het steeds eenzijdiger en slechter wordende eten, de voortdurende angst om ontdekt te worden.
Op woensdag 29 maart 1944 schrijft Anne Frank: “Gisteravond sprak minister Bolkestein voor de Oranjezender erover dat er na de oorlog een inzameling van dagboeken en brieven van deze oorlog zou worden gehouden. (…) Het moet ongeveer tien jaar na de oorlog al grappig aandoen, als men vertelt hoe we als Joden hier geleefd, gegeten en gesproken hebben. Al vertel ik je veel over ons, toch weet je nog maar een heel klein beetje van ons leven af. Hoeveel angst de dames hebben als ze bombarderen, bijvoorbeeld zondag toen 350 Engelse machines een half miljoen kilo bommen op Ijmuiden gegooid hebben, hoe dan de huizen trillen als een grassprietje in de wind, hoeveel epidemieën hier heersen.” (p. 219)
Anne Frank komt uit haar dagboeken naar voren als een actieve, intelligente, nieuwsgierige, geïnteresseerde en feministisch ingestelde jonge vrouw. Ze wil graag journaliste of schrijfster worden:
“Na de oorlog wil ik in ieder geval een boek getiteld Het Achterhuis uitgeven, of dat lukt blijft ook nog de vraag, maar m’n dagboek zal daarvoor kunnen dienen.” (p. 262)
Voor de lezer van vandaag staat het hele dagboek uiteraard in het teken van het dramatische einde. De hoop van Anne Frank dat de oorlog snel voorbij zal zijn, slaat snoeihard in ons gezicht terug. De laatste woorden in haar dagboek, dinsdag 1 augustus 1944, zijn:
“… ten slotte draai ik m’n hart weer om, draai het slechte naar buiten, het goede naar binnen en zoek aldoor naar een middel om te worden, zoals ik zo erg graag zou willen zijn en zoals ik zou kunnen zijn, als… er geen andere mensen in de wereld zouden wonen. Je Anne M. Frank” (p. 298)
Op 4 augustus in de voormiddag worden Anne en haar familie ontdekt in het Achterhuis nadat iemand hun schuilplaats had verraden. Ze worden gedeporteerd. Anne sterft in onmenselijke omstandigheden aan een epidemie van vlektyfus in het concentratiekamp Bergen-Belsen anderhalve maand voor dat kamp bevrijd werd.
Het hartverscheurende verhaal van het meisje Anne Frank is in deze tijden van extreme verrechtsing noodzakelijke lectuur, net zoals 1984 van George Orwell dat is om redenen van politiek inzicht. Het Achterhuis is een medicijn (ik had eerst uppercut geschreven maar heb dit vervangen door het zachtere woord medicijn) tegen de ontmenselijking die we vandaag bijna dagelijks op ons bord krijgen. Anne Frank geeft de ‘andere’, in dit geval: de Joodse mens, een gezicht: dichtbij, warm en onvergetelijk.
“Hier eindigt Annes dagboek.” (p. 298)
Ik praatte over mijn lectuur van Het Achterhuis in De Wereld van Sofie op Radio 1.
Het Anne Frank huis in Amsterdam
