In dit ongelooflijke boekje (bestel hier) beschrijft de Fransman Éric Vuillard de aanloop naar de Anschluss, de annexatie van Oostenrijk door Hitler en nazi-Duitsland, net voor de start van de tweede wereldoorlog en de holocaust. Hij beschrijft de onderhandelingen, het politieke spel en de spanning, maar ook de dreigementen en het oeverloze gesukkel als de Duitse tanks massaal autopech hebben net over de Oostenrijkse grens.
Hij vertelt over de grote Duitse bedrijven die financiële steun gaven aan de nazi’s en dwangarbeiders uit de concentratiekampen gebruikten in hun fabrieken. Hun namen klinken ons bekend in de oren: Bayer, Opel, Daimler, IG Farben, Shell, BMW, Telefunken, Agfa, Siemens.
Maar vooral: Vuillard doet dat in een heerlijke, zwierige, humoristische taal. Als een vrolijk blijspel over één van de donkerste perioden van ons continent.
Het boek beschrijft op die manier niet alleen op pijnlijke wijze een reeks historische gebeurtenissen, maar gaat ook over wat waarheid is, hoe je iets vertelt, hoe iets voorgesteld wordt, concreet: dat de beelden die onze indruk van die tijd bepalen geschoten zijn door Joseph Goebbels.
Ik heb het op één avond uitgelezen. Een boek om stil van te worden. Verbluffend.
Hier komen wij vandaan (bestel hier) is het indrukwekkende debuut van de Nederlandse schrijfster Leonieke Baerwaldt.
De roman bestaat uit drie verhalen die doorheen het boek langzaam ineenvloeien. De personages zitten aan de rand van de samenleving, en hebben allemaal iets met vissen te maken: ze vangen er in het kanaal, of ze hebben een aquarium. Er wordt veel in bad gelegen, en het sprookje De kleine zeemeermin drijft door het hele verhaal.
Een aquarium is net zoals het leven van deze mensen een delicaat geheel: als er één element misloopt, geraakt alles uit balans, met soms verschrikkelijke gevolgen:
Een aquarium onderhouden is een kwestie van aandacht; zodra het verwaarloosd wordt is dat meteen zichtbaar. Ik controleer, meet, snoei en stel bij tot het water in balans is. Als ik dat niet doe, kan het binnen een dag uit evenwicht raken, naar de verkeerde kant omslaan, met onherstelbare schade als gevolg. Dan krijgen de vissen buikwaterzucht, witte stip of problemen met hun zwemblaas. Dan slachten de koralen elkaar af. Het aquarium is een reflectie van mijn handelen. Ik zie het als mijn ware spiegelbeeld. (p. 174)
Het boek gaat over mensen en dieren, over eenzaamheid en aanraking, maar ook over tijd en verlangen. Hier komen wij vandaan is een prachtige roman die blijft hangen, soms ontroerend, soms gruwelijk, vaak allebei tegelijk. Een aanrader.
Ik heb Vaders die rouwen gelezen (bestel het boek hier), een schitterende bundel met zes verhalen van de Vlaamse schrijfster en poetry slammer Carmien Michels.
Er is iemand die nachtmerries van paarden heeft, een vrouw die een stalker krijgt, een man die thuis mishandeld wordt door zijn eigen dochter. Een vader wiens dochtertje niet levensvatbaar is. De personages hebben het zwaar, ze krijgen klop van het leven.
Bijna steeds spelen dieren een belangrijke rol in het verhaal. Sommige scènes zijn indrukwekkend en filmisch, zoals deze, waarin er een ongeval gebeurt met een paardenwagen op de autostrade:
In de gietende regen klimt uit het wagenskelet een gewond dier omhoog, een zwangere merrie, zo zwart als het paard van Zorro. (p. 139)
Op de cover van het boek staat een foto van de foetus van een paard.
Carmien Michels schrijft complexe verhalen waarin veel onder de oppervlakte zit, en blijft zitten. Er is veel verleden dat spaarzaam uitgelegd wordt, onverwerkt verleden, verdriet, pijn en rouw.
Vaders die rouwen is een verzameling gedurfde, opwindende verhalen. Een ontdekking. En een aanrader.
Wat een heerlijke verrassing. In het autobiografische Mamy Blue (bestel het boek hier) schrijft actrice Barbara Sarafian over haar leven als kind in Watervliet, over school, opgroeien, werken, actrice worden, een kind krijgen. En over haar moeder, een artistieke ziel die eigenzinnig haar leven leidde en haar kinderen opvoedde, én erin slaagde ook nog eens geheel eigenzinnig te sterven.
Barbara Sarafian schrijft sprankelend en zwierig, lieflijk, fijnzinnig en grappig. Een boek vol pakkende momenten en hilarische beschrijvingen, inclusief de ultieme verrassingen op moeders sterfbed.
Mamy Blue is een prachtige ode aan een moeder en een nieuwe kennismaking met de dochter, die ons meeneemt voor een onvergetelijk bezoek aan haar bijzondere familie. Een aanrader.
Alles valt (bestel het boek hier) is de tweede roman van schrijfster en dichteres Sylvie Marie. In het boek beschrijft ze genadeloos het leven van Roderik De Roo en zijn vrouw Caro. Ze wonen in Gent en hebben een zoontje, Cas. Roderik werkt als ondertitelaar bij de VRT. Caro geeft les fysica. De zwaartekracht speelt dan ook onmiskenbaar de hoofdrol in deze roman.
Het gaat niet goed met Roderik: het huwelijk loopt slecht, hij drinkt te graag en te veel, zijn werk slabakt, zijn ambitie om schrijver te worden gaat nergens heen. Online verzamelt hij namen van dramatisch klinkende plaatsen in de wereld. Zelf wonen ze in de Stropstraat in Gent. En dan hebben Roderik en Caro ruzie over een pietluttig keukenkastje en gebeurt er iets met hun zoontje.
Alles valt is een tintelende roman vol vermetele diepte over hoe je geluk zelf in handen hebt, over zelfdestructie en onze gedachten die de realiteit bepalen. Een verhaal over hoe door non-communicatie de dominosteentjes één voor één kunnen omvallen. En over de zwaartekracht dus:
“Alles is constant aan het vallen, ook als het standhoudt.” (p. 297)
Eerder las ik de dichtbundels van Sylvie Marie, waaronder Houdingen.
Hierzie: een full blown managementboek. Oude stijl dan nog. Geschreven in 1959: The Magic of Thinking Big (bestel hier). Voor iedereen die haar/zijn leven wil aanpakken, en niet bij de pakken wil blijven zitten.
David Schwartz geeft tips om succesvol te zijn – ik weet het, meer cliché wordt het niet. Maar inspirerend van de eerste bladzijde tot de laatste. Elke vier bladzijden moest ik stoppen om na te denken, dingen op te schrijven en vervolgens mijn leven te herorganiseren. Dit boek straalt enthousiasme uit, ondernemingslust en verantwoordelijkheidszin.
De centrale boodschap van het boek: denk na en beslis wat je wil zijn, en gedraag je op die manier in alle geledingen van je leven. Met andere woorden: stel je een doel, het is de enige mogelijkheid om iets te bereiken:
“Nothing happens, no forward steps are taken, until a goal is established. Without goals individuals just wander through life. They stumble along, never knowing where they are going, so they never get anywhere.
Goals are as essential to success as air is to life. No one ever stumbles into success without a goal. No one ever lives without air. Get a clear fix on where you want to go.” (p. 299)
Brandingen van de Vlaamse auteur, tekenaar en grafisch ontwerper Paul Verrept is een boekje met twee theaterteksten: De vloed en De vlucht, die één geheel vormen en nu samen zijn uitgegeven. Het resultaat is een tekst over een koppel dat aan zee woont, man en vrouw, en een kind. Een kind dat aanspoelt op het strand.
In spaarzame woorden en korte zinnen schrijft Paul Verrept over communicatie en afstand. Over wat zij ziet en hij niet. Over twee kanten van een verhaal.
Brandingen is een dun boekje, 83 bladzijden, maar zit vol gevoel en vol suggestie. Het is een prachtig verhaal over vluchtelingen, over mensen die vluchten, en hopelijk weer thuiskomen.
“Soms wuif ik. Naar de zee. In de hoop dat ze weten dat iemand hen opmerkte. Dat er iemand is die hen zag. Dat er iemand is die mij ziet. Dat ook.” (p. 37)
In Dag vader, vertelt Sam De Graeve over de reis die hij met zijn vader maakte door Engeland. Ze wandelen samen langs de overblijfselen van de muur van Hadrianus, een oud-Romeinse verdedigingsmuur waarvan naar oud-Romeinse traditie niet veel meer overeind staat. Ook tussen zoon en vader staat een knoert van een communicatiemuur, kortom: voer voor metaforen.
In het boek wisselt Sam De Graeve het verhaal van de wandeling af met verhalen uit zijn jeugd en beschouwingen over leven, ouderdom, adembenemende Midden-Oosterse psychiaters en de Britse volksaard. Zijn vader is een zwijgzame oudere man, die bovendien zijn hoorapparaat thuis vergat, wat niet bevorderlijk is voor een sprankelende communicatie. Sam voert in het boek dan ook bijna uitsluitend zelf het woord, lustig jonglerend met woorden, niet vies van een woordspeling hier en een literaire verwijzing daar.
Dag vader, (mét komma dus) is min of meer een sequel van Reizen met dochters, het boek dat Sam De Graeve in 2010 schreef. Intussen is Sam zélf uitgever, bij Borgeroff & Lamberigts, en bracht hij zonder verpinken zijn eigen boek uit. En terecht.
Ik kocht Dag vader, op de boekvoorstelling in de Kopergieterij in Gent, waar Bart Peeters de meest verrukkelijke speech aller tijden gaf. Klik hier om het boek te bestellen.
Voorgelezen aan mijn zoontje Bo: Vos en Haas (bestel hier), het verhaal over een vos en een haas die samenleven in het bos. Voor het gemak heet de vos Vos en de haas Haas. Er is ook een uil aanwezig en een ei waaruit een kip komt die Piep heet en enkel Tok zegt. Op een dag komt er bezoek van de nuffige eekhoorn Pluim. Spoiler alert: Pluim wordt de love interest van Vos, al is de liefde tamelijk eenzijdig en is er van consumptie dan ook geen sprake. Desondanks hebben Bo en ik ervan genoten.
Ik heb Vertakkingen gelezen, de nieuwe dichtbundel van de Vlaamse dichter Roland Jooris. (bestel hier)
Roland Jooris (1936) is de schrijver met de grootste zeggingskracht per vierkante centimeter. Zijn woorden zijn de mooiste, de krachtigste, zijn letters de duurste.
In deze bundel Vertakkingen is er veel kunst aanwezig. Een gedicht heet Giacometti, er zijn “enkele spaarzame toetsen” op een piano, enkele keren gaat het over de pagina’s van de bundel zelf. Een reeks gedichten is geënt op het werk van Roger Raveel: zijn schilderijen worden woorden, met kaders en schuine lijnen die het canvas komen binnenvallen.
De dichter speelt in Vertakkingen voortdurend met tegenstellingen en dwingt de taal tot zijn essentie. Het lijkt alsof Roland Jooris met schamele woorden tast naar een werkelijkheid die buiten de tekst ligt. Alsof hij al een heel dichtersleven machteloos en vruchteloos grijpt, en altijd nét mist.
Zo genoten van dit prachtboek. Ik heb de graphic novel Vel gelezen, een samenwerking van Sabien Clement en Mieke Versyp. (Bestel hier)
Het verhaal gaat over Esther, een tekenares die houdt van modeltekenen. Ze ontmoet Rita, die model wil staan voor de groep. Beiden worstelen met hun eigen verleden, hun eigen onzekerheden over zichzelf. Esther slaagt er niet in de liefde te vinden, Rita heeft een moeilijk contact met haar dochter.
Vel is een prachtig boek. De tekeningen van Sabien Clement zijn ontroerend, meeslepend, overweldigend, ik vond ze zelfs: bedwelmend. Wat een gevoel. Wat een persoonlijkheid. Wat een cadeau.
Een Educatief en Klimaatneutraal Ervaringsgericht Multicultureel Ecocentrum. Dat willen Femke en Jelle oprichten, de nieuwe eigenaars van het oude Vlaamse cowboydorp Black Creek. Dirk, de zoon van oprichter Wild Bill Jenkins, houdt een speech waarin hij officieel de fakkel aan hen doorgeeft.
Onheil in Black Creek is een monoloog van Hugo Matthysen, geschreven in zijn herkenbare en absurdistische stijl. Met de hilarische tegenstelling tussen de jonge maatschappijbewuste ondernemers en de Vlaamse cowboys die blijven vasthouden aan een lang vervlogen verleden. Acteur Lucas Van den Eynde brengt dit stuk op de planken.
Een heel leven van de Oostenrijkse schrijver Robert Seethaler is een klein pareltje. (Bestel het boek hier.) 150 pagina’s dik, vertelt het boekje het leven van Andreas Egger. Hij woont op een berg in een onooglijk dorpje. Hij is invalide: hij mankt, en is eenzaam; hij kent slechts één keer in zijn leven de liefde: Marie.
Tijdens zijn leven ziet Andreas de moderniteit binnentreden, met de komst van skiliften en toeristen met vrije tijd. Een groot deel van zijn leven is hij als arbeider bij de bouw van de liften zelfs een klein radertje in de onstuitbare voortgang van het moderne leven.
Het aantrekkelijke en prachtige van dit boekje is de hoofdfiguur, die een eenzaam leven leidt in een ruw berglandschap. Hij lijkt de mensen niet goed te begrijpen, hij bekijkt de vooruitgang met grote ogen. Op het einde van zijn carrière werkt hij als berggids, en bedenkt hij:
Kennelijk zochten de mensen in de bergen iets waarvan ze dachten dat ze het lang geleden waren kwijtgeraakt. Hij kwam er nooit achter wat precies, maar hij raakte er met de jaren steeds meer van overtuigd dat de toeristen in feite niet achter hem maar achter een of ander onbekend en onverzadigbaar verlangen aan strompelden. (p. 119-120)
Andreas Egger: de eenzame ziel op de berg. Een volledig leven verteld in amper 150 bladzijden.
Het boek riep bij mij hetzelfde gevoel op als Wereld en wandel van Michael K van J.M. Coetzee. Beide boeken werden mij door gasten in de podcast ‘drie boeken’ hartstochtelijk aangeraden: Een heel leven door Fien Sabbe, Wereld en wandel van Michael K. door Hilde Van Mieghem.
Ik heb Post Mortem gelezen, een prachtige roman uit 2012 van de Vlaamse schrijver Peter Terrin.
Post Mortem gaat over de schrijver Emiel Steegman. Hij heeft een vrouw Theresa en een dochtertje Renée. Steegman wil een boek schrijven over een schrijver. Hij noemt hem T en bedenkt dat T succesvol en beroemd is, en zelfs een biograaf heeft. Maar dan wordt Steegmans dochtertje zwaar ziek.
Peter Terrin schrijft een boek over een schrijver die een boek schrijft over een schrijver. Als een slang die in haar eigen staart bijt. Wat Steegman verzint over de biograaf van T, blijkt later van toepassing op zichzelf. Terwijl de roman als geheel deels autobiografisch is. De verhalen in dit boek draaien de hele tijd in elkaar. Peter Terrin speelt met werkelijkheid en fictie, met metaniveaus. Enkel het ontroerende deel twee lijkt vrij eenduidig, als hij vertelt over zijn dochtertje in het ziekenhuis.
Boven het hoofd van ieder kind, iedere ouder bengelt een zwaard van Damocles. Dat boven Renée schittert, fonkelt en glimt in het zonlicht, bij slagregen, in het holst van de nacht. (p. 268, 269)
Post Mortem gaat over kleine menselijkheid, roem, succes en communicatie. Er wordt de hele tijd gekeken in dit boek, stiekem vaak, gegluurd, of door een camera.
Maar deze roman lijkt vooral te gaan over de roman zelf. Over beschrijvingen van levens, en wat je daarmee kan doen. Steegman die het leven van T beschrijft, de journalist/biograaf die filmpjes over het leven van Renée bekijkt. Er is een professor die in het boek van Steegman betekenissen ontdekt die hij er zelf helemaal niet in vermoed had. Het lijkt alsof het boek de hele tijd over zichzelf gaat, en tegelijk de zinloosheid van de metaniveaus toont op het moment dat er écht iets gebeurt: de ziekte van een kind. Toch heb ik het gevoel dat ik de complexiteit van het geheel niet volledig gevat heb. Ik betwijfel of ik alles goed begrepen heb.
Post Mortem is een complex boek; ik had de behoefte om meteen weer opnieuw te beginnen (zoals ook de roman T beschreven wordt). Maar door de mysterieuze gelaagdheid én de gevoeligheid is het een aanrader om te lezen. Twee keer.
Ik heb Post Mortem ontleend in Bibliotheek De Krook in Gent. Kopen? Bestellen doe je hier.
Ik heb de biografie van Prince door de Britse journalist Matt Thorne gelezen, een boek uit 2008. (Bestel het boek hier.) Het is een uitgebreide en gedetailleerde trip door de carrière van de popster. Een boek dat Prince laat zien als een workaholic en een supercreatieveling, die naast werk voor eigen albums ook nog een ontzaglijke hoeveelheid muziek voor anderen maakte. Maar helaas is het boek niet goed geschreven.
Matt Thorne heeft de curieuze keuze gemaakt om het werk van Prince te analyseren vanuit zijn songteksten, vanuit de onderwerpen en de thema’s die Prince in zijn teksten laat voorbijkomen. Merkwaardig, omdat Prince eerder zal onthouden worden voor het muzikale, zijn hits, zijn gitaarspel en all-round-talent als muzikant, zijn live-optredens, zijn ‘superstergehalte’, enfin eigenlijk alles behalve zijn songteksten.
Bovendien maakt Matt Thorne geen verhalen. Hij bespreekt nummers en albums, vergelijkt, beoordeelt, maakt oneindige analyses maar slaagt er met de onuitputtelijke hoeveelheid Prince-materiaal nauwelijks in een verhaal te vertellen dat boeit.
Door zijn nadruk op de songteksten negeert hij vaak essentiële stukken van Princes biografie: zo skipt hij de bouw van het studiocomplex Paisley Park volledig. Plots staat het gebouw er. Het succes van de film Purple Rain beschrijft hij nauwelijks, terwijl dat toch erg bepalend was voor zijn carrière. We komen bijna niets te weten over de relaties van Prince, over zijn familie, over zijn leven naast de muziek (als dat er al was).
Het boek geeft gelukkig wél zin om het oude werk van Prince opnieuw op te pikken en te herbeluisteren, of vaak: onbekende nummers te gaan opzoeken. Het boek is een gespecialiseerd relaas van één van de grootste popsterren aller tijden, maar zelfs als fan moet je je hier moeizaam door worstelen. Wie schrijft de ultieme biografie van Prince?
Ik heb er negen maanden over gedaan, maar nu is het boek uit. De kanjer is bedwongen. Ik heb het boek bewust traag gelezen, elke avond een vijftal bladzijden voor het slapengaan. Ik heb voorzichtig geproefd van het prachtige Engels, van het inzicht en de intelligentie van deze man. Slow reading, een aanrader.
Ik heb A Promised Land gelezen, deel 1 van de presidentiële memoires van Barack Obama. (bestel hier) Een boek van 700 bladzijden. Oorspronkelijk bedoeld als één volume, bestrijkt dit eerste deel niet eens zijn volledige eerste vier jaar als president van de Verenigde Staten.
Barack Obama begint met een korte beschrijving van zijn jeugd. De start van zijn politieke carrière volgt, zijn beslissing om zich op relatief jonge leeftijd kandidaat te stellen voor het presidentschap, en de lange en slopende verkiezingscampagne. Pas op pagina 201 wordt hij de 44ste president van de Verenigde Staten.
Vanaf dan volgt een ongelooflijke inkijk in het leven van een president: de dagelijkse beslissingen, de politieke manoeuvres en gevechten, maar ook de privé-opofferingen en de poging om een normaal gezinsleven te leiden in het Witte Huis in Washington.
De president toont zich in dit boek als de man zoals we hem denken te kennen uit de media: intelligent, belezen en geëngageerd. In dit boek vertelt hij hoe geen enkel probleem dat tot bij hem komt, een eenvoudige oplossing heeft. In dat geval had iemand enkele niveaus lager al lang de knoop doorgehakt. In de beslissingen die hij moet nemen, is er altijd sprake van het afwegen van kansen, het inschatten van mogelijkheden, moeilijk en op lange termijn. Er staan vaak mensenlevens op het spel. Nooit is er een eenvoudige kant-en-klare oplossing.
Obama vertelt omstandig hoe hij tot een beslissing komt in de financiële crisis, de hervorming van de gezondheidszorg, de oorlog in Afghanistan. Hij vertelt wat hij precies wil bereiken. En hij slaagt erin altijd twee kanten van de zaak te laten zien, en het standpunt van zijn politieke tegenstanders te beschrijven; sterker nog: hij verdedigt het in sommige gevallen, en legt dan uit waarom hij toch zijn beslissing nam. Zijn begrip en inlevingsvermogen zijn indrukwekkend en tonen een diepe intelligentie.
Hij beschrijft gedetailleerd het politieke spel: rekening houden met polls en media, voldoende stemmen verzamelen voor elk wetsvoorstel, senatoren (zelfs van zijn eigen partij) die eisen stellen in ruil voor een stem. De lectuur van dit boek leert de lezer bescheiden te zijn en minder snel een oordeel te vellen: een maatschappelijk probleem is nooit zo eenvoudig als het lijkt, een beslissing heeft altijd meer gevolgen dan we op het eerste gezicht kunnen zien. Omdat maatschappelijke processen extreem ingewikkeld zijn, en op lange termijn andere gevolgen kunnen hebben dan verwacht.
Ook al zien we Barack Obama vaak als een geëngageerd leider, hij blijft de president van de Verenigde Staten. In dit boek is het duidelijk: zijn job is niet de wereld verbeteren, zijn job is de belangen van zijn land verdedigen, strategische beslissingen nemen die op lange termijn zijn bevolking ten goede komen. Dit fragment, over de protesten tegen president Mubarak op het Tahrirplein in Caïro, toont de grens tussen de mens en het ambt: hoe de belangen van zijn land – de stabiliteit van het Midden-Oosten – doorwegen op zijn persoonlijke sympathie voor een democratische beweging:
“‘If I were an Egyptian in my twenties’, I told Ben, ‘I’d probably be out there with them.’
Of course, I wasn’t an Egyptian in my twenties. I was president of the United States. And as compelling as these young people were, I had to remind myself that they (…) represented only a fraction of the Egyptian population. If Mubarak stepped down, creating a sudden power vacuum, they weren’t the ones most likely to fill it. One of the tragedies of Mubarak’s dictatorial reign was that it had stunted the development of the institutions and traditions that might help Egypt effectively manage a transition to democracy: strong political parties, an independent judiciary and media, impartial election monitors, broadbased civic associations, an effective civil service, and respect for minorities.” (p. 643)
Naast de politieke verhalen, vertelt Obama ook uitgebreid over het dagelijkse leven als president: met vrouw en kinderen wonen in het Witte Huis, personeel hebben, voortdurend omringd worden door de Secret Service, reizen met the Beast en Air Force One. Hij vertelt over zijn ontmoeting met buitenlandse staatshoofden als Merkel en Sarkozy, zijn beschrijvingen van de Chinese president en van Ban Ki-Moon van de Verenigde Naties zijn hilarisch.
A Promised Land is een heerlijk boek, zowel politiek als menselijk, en geeft een unieke inkijk in het leven van de eerste zwarte president van de Verenigde Staten. Het is bovendien schitterend geschreven én prachtig uitgegeven. Ik heb hier ontzettend van genoten.
Ik heb Rafelen gelezen, de debuutroman uit 2017 van de Vlaamse Sanne Huysmans. (Bestel het boek hier)
Het verhaal gaat over de jonge Clara Badisco, die het einde van een relatie verwerkt. Ze komt in contact met een professor fysica, van wie ze een opdracht krijgt: denk na hoe je het denkkader van de samenleving kan samenbrengen met dat van de natuurwetenschappen. Of: hoe kijken fysici eigenlijk naar de wereld? Conclusies te presenteren op een manier naar keuze.
Rafelen gaat over wetenschap en filosofie, over de subjectiviteit van de wetenschapper, over entropie, maar vooral over: de liefde, de liefde, de liefde. De roman is een poging om de beleving van de liefde samen te brengen met de grote lijn van de natuurwetenschappen, en in die zin een poging tot zingeving: waarom blijven we samen, en waarom gaan we uit elkaar.
Sanne Huysmans schrijft intens en pakt uit met grote woorden, grootse gedachten en welluidende metaforen. De personages moeten van hun schrijfster zò veel prachtige en intelligente dingen zeggen, dat deze roman ook voor hen een intense ervaring moet geweest zijn.
“Het leven is op zijn best wanneer verrassing en verwondering als beekforellen opspringen uit een stroom van zekerheid.” (p. 159)
Een zoekende roman van de grote cabaretier Freek de Jonge over een comedian die zijn carrière in vraag stelt, onderweg naar een zwaar gehandicapt kind met wie hij bevriend is geraakt. De Jonge speelt met de twijfels van de podiumkunstenaar en jongleert met liefde, leven en geloof.
“Het werd me steeds duidelijker dat mijn betrokkenheid bij de wereld een substituut was voor de onmacht mijn eigen bestaan zin te geven. Lachen om de ellende ging me steeds meer tegenstaan. De humor woekerde als brandnetel. En diende geen ander doel dan verdoven.” (p. 102)
Als afsluiter van mijn vakantie heb ik Mogelijkheid van een eiland (La Possibilité d’une île) gelezen, een roman uit 2005 waarin Michel Houellebecq de wereld van de sektes verkent.
De hoofdpersoon is Daniel, hij leeft in een verre toekomst waarin de mens van vandaag vervangen is door een efficiënter organisme. Doorheen het boek leest Daniel het levensverhaal van zijn verre voorvader, van wie hij het DNA overgekregen heeft: Daniel1, die in zijn tijd (onze tijd) een bekende komiek was. Hij vertelt over zijn leven in de 20ste/21ste eeuw, zijn carrière, de vrouwen op wie hij verliefd wordt, zijn seksuele avonturen en zijn kennismaking met de sekte van de elohimieten die voor een reïncarnatie van de mens wil zorgen.
Mogelijkheid van een eiland is een complexe roman die zich deels afspeelt in een min of meer dystopische samenleving, er zit een stevige snuif Brave New World in. Het boek bestaat uit een wervelwind van ideeën en verwijzingen naar literatuur en filosofie, een opeenstapeling van verrassende inzichten, absurditeiten en controversiële uitspraken. Zo wisselt Houellebecq in het levensverhaal van Daniel1 pornografie voortdurend af met filosofie. En hij spreekt visionair over humor:
“ik begreep ook dat ironie, spot en humor moesten sterven, want in de toekomstige wereld, die een wereld van geluk was, zou er geen enkele plaats voor ons zijn.” (p. 263)
Centraal in Mogelijkheid van een eiland staat de tegenstelling jeugd – ouderdom, de aftakeling. En tegelijk gaat het over de zoektocht naar een toestand van onthechtheid: de nieuwe mens heeft geen verlangens meer. Dit boek toont heel erg de Schopenhaueriaanse Houellebecq.
Maar het allerbeste van deze roman zijn de observaties, theorieën en gedachten over de menselijke soort. Zoals steeds beschrijft Houellebecq de mens als een diersoort, vanuit een lijdzaam pessimisme dat tegelijk pijnlijk, grappig en controversieel is. Mogelijkheid van een eiland is een geniaal boek, met een verbluffende intellectuele rijkdom. Maar niet voor gevoelige zieltjes.
Ik heb de klassieker De vreemdeling van Albert Camus gelezen, een korte maar indrukwekkende roman over iemand die een moord pleegt.
De hoofdpersoon, Meursault, vertelt over zijn leven. Er gebeurt niet veel. Er ligt een regelmaat, een routine in zijn dagelijkse bezigheden, een gevoel van nutteloosheid ook. Als zijn moeder sterft, trekt hij naar de plaats waar ze in een rusthuis verbleef om daar de begrafenis bij te wonen. Maar alles gebeurt zonder veel emotie.
Op het einde van deel 1 slaat het noodlot toe. Tijdens een uitje aan zee schiet Meursault in een moment van verdwazing een vreemdeling dood, een Arabier die hij niet kent en die hem niks misdaan heeft, maar die ergens iets te maken heeft met de ruzie van een vriend.
In deel 2 zit Meursault in de gevangenis en wacht hij op zijn proces. Hij vertelt hoe hij zich bezighoudt tussen de muren van zijn cel. Er is een voortdurende leegte en verveling, als een spiegeling van deel 1 van het boek – zijn gewone leven. Hij krijgt een advocaat en wordt ondervraagd over zijn misdaad.
“Hij heeft me alleen nog gevraagd, nog steeds een beetje mat, of ik spijt had van mijn daad. Ik dacht even na en zei toen dat ik niet zozeer echte spijt voelde als wel een soort onbehagen.” (p. 81)
Meursault lijkt wel een toeschouwer van zijn eigen leven en van zijn eigen proces, alsof hij er niet veel mee te maken heeft, alsof zijn gevoel tekortschiet voor het echte leven, voor de reële impact van zijn daden.
De vreemdeling is een ongelooflijk boek, deels door het ijzersterke einde, deels door het gevoel dat je nooit grip krijgt op het personage; alles blijft ergens onvatbaar. En vooral door de levensvragen die Camus impliciet losmaakt via zijn personages.
Het is indrukwekkend hoe een schrijver met zulke eenvoudige zinnen toch zo diep en zo pregnant de kernvragen van het leven kan oproepen: Waarom leef ik? Wat ben ik hier aan het doen? Wat is de betekenis van mijn daden? Vragen over de absurditeit van het leven, zoals we zeggen.
Wim Oosterlinck 
Je moet ingelogd zijn om een reactie te plaatsen.